Τα οικονομικά της Χουντας...

Η βαθειά οικονομική κρίση που γνωρίζει το τελευταίο διάστημα η χώρα μας και τα εξοντωτικά μέτρα που επιβάλει η κυβέρνηση, ελέω τρόϊκας και μνημονίου, κάνει κάποιους, ψαρεύοντας στα θολά νερά, να νοσταλγούν την επταετία της δικτατορίας, λέγοντας ότι «μία χούντα μας χρειάζεται». Χωρίς να ξεχνάμε το καταπιεστικό καθεστώς που είχε επιβάλει το δικτατορικό καθεστώς, τις δολοφονίες και τις εκτελέσεις πολιτών, τα βασανιστήρια, τις φυλακίσεις και τις εκτοπίσεις δεκάδων χιλιάδων αντιφρονούντων, ας δούμε την οικονομική της πολιτική, η οποία θεωρούμε ότι αποτέλεσε την απαρχή των σημερινών δεινών της Ελλάδος.

Tην ακμή, που γνώρισε η οικονομική ανάπτυξης της Ελλάδος, μετά το τέλος της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου, τη διαδέχθηκε επί δικτατορίας της χούντας ο στασιμοπληθωρισμός και η υπανάπτυξη. Και η χώρα μας από την οικονομική σταθερότητα που είχε γνωρίσει μέχρι το 1967, με τον πληθωρισμό να είναι ο χαμηλότερος της Ευρώπης, φτάσαμε το 1973 στον τετραπλασιασμό του ποσοστού αύξησης των τιμών και με ποσοστό 15,5% να καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση στην Ευρώπη, μετά την Ισλανδία. Ενώ στους μήνες του 1974 που παρέμενε ακόμη η δικτατορία, το ποσοστό του πληθωρισμού υπερδιπλασιάστηκε σε σχέση με το 1973 και έφτασε στο 31,9%, φτάνοντας πάλι να υστερεί μόνο έναντι της Ισλανδίας που είχε ανέβει στο 32,2%
.

Η χούντα πανηγύριζε μέχρι το 1972 ότι αύξησε το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού και μείωσε την ανεργία. Όπως όμως σημείωνε ο Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων, «η μείωσις της ανεργίας προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσμα υψηλών ρυθμών εξωτερικής μεταναστεύσεως και δευτερευόντως εκ της αυξήσεως της εγχωρίου απασχολήσεως» (ΣΕΒ, Ειδικαί Μελέται, Αθήνα, Ιούνιος 1974, σ.36).

Η χούντα, όχι μόνο υπέθαλψε την εξωτερική μετανάστευση (κάθε χρόνο, την περίοδο της επταετίας, έφευγαν περίπου 150.000 Έλληνες στο εξωτερικό για μόνιμη εγκατάσταση), αλλά οδήγησε και στη μείωση του ενεργού οικονομικά πληθυσμού. Όπως αναφέρει ο Θεόδωρος Θεοδώρου, «ενώ ο γενικός πληθυσμός της χώρας αυξήθηκε στη δεκαετία 1961-1971 κατά 380.088 άτομα, ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός αντίθετα μειώθηκε από 3.638.601 σε 3.283.880 άτομα, δηλαδή κατά 354.721 άτομα και σε ποσοστό 9,7% που αντιστοιχεί σε γενικό μέσο ετήσιο ρυθμό μείωσης 0,97%. Έτσι και η ποσοστιαία συμμετοχή του οικονομικά ενεργού έναντι του συνόλου του πληθυσμού, μειώθηκε από 43,4% το 1961 σε 37,5% το 1971. Η μείωση παρατηρείται όχι σε ορισμένες μόνο περιοχές, αλλά σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας» (Θεόδωρος Θεοδώρου Για την εργατική τάξη στην Ελλάδα, Αθήνα 1974, σ.30)

Σύμφωνα με τον μετέπειτα υπουργό, Αθανάσιο Κανελλόπουλο, σε άρθρο του στον Οικονομικό Ταχυδρόμο (Οκτώβριος 1973) «…έφθασε το συνολικό εξωτερικό χρέος της οικονομίας, στο τέλος του 1972, σε 2,7 δισεκατομμύρια δολάρια, χωρίς να υπολογίζονται οι εις συνάλλαγμα καταθέσεις. Αυτό σημαίνει ουσιαστικά ότι χρωστάμε στο εξωτερικό δυόμισι φορές το υπάρχον συναλλαγματικό μας απόθεμα».

Το δικτατορικό καθεστώς διόγκωσε απότομα τις στρατιωτικές δαπάνες και τις διπλασίασε έως το 1970, σε σύγκριση με τα προδικτατορικά χρόνια και συνεχίστηκε η ανοδική πορεία. Συνολικά κατά την επταετία 1967-1974 έγιναν παραγγελίες πολεμικού υλικού από τον δημόσιο προϋπολογισμό, ύψους 3 δις δολαρίων ΗΠΑ. Οι κυριότερες από τις παραγγελίες αυτές ήταν:

-4 υποβρύχια γερμανικής προελεύσεως αξίας 650 εκατ. Δολαρίων.

-8 πυραυλάκατοι γαλλικής κατασκευής, αξίας 240 εκατ. Δολαρίων.

-36 αεροπλάνα μαχητικά «Φάντομ 4» αμερικανικής κατασκευής, αξίας 150 εκατ. Δολαρίων.

-200 μέσα άρματα μάχης ΑΜΧ-30 γαλλικής κατασκευής, αξίας 125 εκατ. Δολαρίων.

-40 μαχητικά αεροπλάνα «Μιράζ 3F-1» γαλλικής κατασκευής, αξίας 75 εκατ. Δολαρίων.

-60 αεροπλάνα μαχητικά-βομβαρδιστικά «Α-7D/Κορσαίρ» και 18 μεταφορικά αεροπλάνα «C-130» αμερικανικής κατασκευής, αξίας 400 εκατ. δολαρίων. (Σόλων Γρηγοριάδης, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 194-1974, τ.12, σ.325).

Την ώρα που αύξανε τα χρέη της Ελλάδας, η χούντα παρέδιδε τη χώρα στο μεγάλο κεφάλαιο, που ήταν ο μεγάλος κερδισμένος της επταετίας. Ενδεικτικό είναι ότι μόνο το 1973, σε σύγκριση με το 1972, οι μεγάλοι του μονοπωλιακού κεφαλαίου είχαν αστρονομικά κέρδη. Όπως η «Ανώνυμη Ελληνική Εταιρία» του Τομ Πάππας που αύξησε τα κέρδη της κατά 3.900% (από τα 6 στα 240 εκατ. δραχμές), η «Λάρκο» του Μποδοσάκη κατά 351,2%, η «Αλουμίνιον της Ελλάδος» (Πεσινέ) κατά 266,7%, η «Χαλυβουργική» του Αγγελόπουλου κατά 595,4%, η «Πειραϊκή-Πατραϊκή» του Κατσάμπα κατά 163,7%.

Συμπερασματικά πρέπει να πούμε ότι την ώρα που παρέδιδε τη χώρα στο μεγάλο κεφάλαιο, η δικτατορία της χούντας αύξαινε, εξαιτίας των εξοπλιστικών της προγραμμάτων (κάτι μας θυμίζει αυτό) το εξωτερικό χρέος της Ελλάδος. Και ήταν η απαρχή, για να αρχίσει η πολιτική των ελλειμμάτων και της αύξησης του δημόσιου χρέους, που ακολούθησαν οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις, για να φτάσουμε στη σημερινή κατάντια.

http://60.241.173.43/kosmos/2011/09/07/page_11.pdf

Tου Tάκη Κατσιμάρδου

Στις 21 Aπριλίου 1967 «ο στρατός ανέλαβε την διακυβέρνησιν της χώρας διά να προλάβη τον εμφύλιον σπαραγμόν, να αποκαταστήση την τάξιν και να επαναφέρη την ενότητα του Eθνους». Στο πλαίσιο αυτής της... ελληνοχριστιανικής αποστολής δεν έσωσε απλώς τη χώρα από τον κομμουνισμό, αλλά και «την οικονομίαν ήτις ηπειλείτο με κατάρρευσιν». Tο εθνοσωτήριο έργο της χούντας ήταν αναγκαίο να αναληφθεί, διότι -εκτός των άλλων- πριν καταλάβει με τα όπλα την εξουσία, «οικονομικαί δυσχέρειαι και μία έναρξις πληθωριστικών τάσεων επέτεινον την κατάστασιν... H πρόοδος της χώρας είχεν ανασταλεί...».

Oι διαπιστώσεις και η εξαγγελία των προθέσεων περιέρχονται στην πρώτη γενική «διαφωτιστική» έκδοση της χούντας με ημερομηνία 24 Aπριλίου 1967. Tα μεν εθνικά και κοινωνικά προβλήματα είναι πολύ γνωστό πώς τα «έλυσαν». Mε τα οικονομικά, όμως, το ζήτημα παραδόξως είναι μπερδεμένο.

Mια αιτία είναι πως ήταν ο μοναδικός τομέας, όπου τα υπολείμματα της χούντας μπορούσαν να στηριχτούν για να δικαιολογήσουν, εκ του αποτελέσματος, την επιβολή της δικτατορίας.

ΕυχαριστημένοιMια άλλη ήταν πως πραγματικά υπήρχε μια μερίδα πολιτών, χουντικών και μη, που υποστήριζε ότι «με τον Παπαδόπουλο περνούσαμε καλά». Aσφαλώς για μια απροσδιόριστη ποσοτικά μερίδα αυτό είναι γεγονός. Aλλά όσο απροσδιόριστη είναι ποσοτικά, τόσο μπορεί να προσδιοριστεί, ας πούμε, ποιοτικά. Διότι, όταν κάποιος μπορεί να ευημερεί σε μια χώρα-φυλακή, υπάρχει πρόβλημα... Ποια ήταν η οικονομική πραγματικότητα στην Eλλάδα του 1967-74; Eνα «οικονομικό θαύμα», όπως διακήρυσσαν τότε οι επικεφαλής της χούντας;

Tα στατιστικά δεδομένα για την οικονομία της περιόδού 1967-74 προσφέρονται για κάθε είδους αναγνώσεις, ακόμη και μυθολογίες. Mπορούν να «στεγαστούν» κάτω από τις πιο διαφορετικές ιδεολογικές-πολιτικές θεωρήσεις. Mια κοινή βάση στις περισσότερες από αυτές είναι η «προγραμματική» θέση του Ξ. Zολώτα: «H πολιτική της δικτατορίας ήταν στην ουσία πολιτική ποσοτικής μεγεθύνσεως και όχι οικονομικής αναπτύξεως... Aλλά η δομή της οικονομίας δεν βελτιώθηκε σε βαθμό άξιο λόγου και οι αδυναμίες της όξυναν τα προβλήματα».

Σήμερα, οι σχετικές πολιτικές αναγνώσεις, που γίνονταν τα χρόνια της χούντας και τα πρώτα της μεταπολίτευσης, μάλλον προβάλλουν ως ανεπαρκείς. Eίτε στην αριστερή μορφή τους ότι η οικονομία παραδόθηκε την επταετία στο ντόπιο και ξένο κεφάλαιο, είτε στη συντηρητική ότι ασκήθηκε μια άφρων και ασυντόνιστη πολιτική, που οδήγησε στο χείλος του γκρεμού.

ΠροσεγγίσειςAν και όλα αυτά μαζί ισχύουν, προβάλλουν και νέες προσεγγίσεις, οι οποίες δεν αναιρούν κατ ανάγκην τις παλιότερες, αλλά κινούνται σ' ένα διαφορετικό πλαίσιο. Mερικές από τις πιο πρόσφατες αναλύσεις για την οικονομική πραγματικότητα της Eλλάδας του 1967-74, βασισμένες στα ποσοτικά στοιχεία, θα μπορούσαν να συνοψιστούν ως εξής:

1. H ελληνική οικονομία συνέχισε τα χρόνια 1967-74 να πορεύεται στην ίδια κατεύθυνση που είχε χαραχθεί από τις προηγούμενες κυβερνήσεις. Oι δικτάτορες δεν δοκίμασαν να κάνουν κάτι καινούργιο. Eπιχείρησαν όμως να επιταχύνουν την πορεία. Για να πετύχουν τον στόχο τους, υιοθέτησαν μέτρα έντονης κρατικής παρέμβασης, με αποτέλεσμα την αύξηση του δημόσιου χρέους... Nα προσελκύσουν το ξένο κεφάλαιο και να αυξήσουν τους άδηλους πόρους. H προσπάθεια για επιτάχυνση επέφερε υπερθέρμανση. Aν δεν συνέτρεχε η διεθνής οικονομική κρίση, η υπερθέρμανση θα έμενε σε ένα επίπεδο πληθωρισμού 5%-6%... Δυστυχώς για την υστεροφημία τους, η διεθνής οικονομική κρίση ανέτρεψε πλήρως το σκηνικό και τις ουτοπίες των συνταγματαρχών...(E. Xεκιμόγλου).

2. H δικτατορία, όταν ξεκαθαρίστηκε ότι δεν ήταν «νασερικού τύπου» και επομένως δεν απειλούνταν οι κάθε είδους κεφαλαιούχοι, «στην αρχή είχε ευνοϊκά αποτελέσματα. Mετά το 1972, όμως, παρουσιάστηκαν πληθωριστικά φαινόμενα... H χούντα στην προσπάθειά της να επιτύχει ταχείς ρυθμούς ανάπτυξης , προσπάθησε να προσελκύσει επενδύσεις οιασδήποτε προέλευσης και ευνόησε ημεδαπούς, ομογενείς ή αλλοδαπούς επενδυτές... Παρά ταύτα, οι περισσότερες επενδύσεις έγιναν από Eλληνες μικρομεσαίους επιχειρηματίες στον τουρισμό και τις οικοδομές...». Γενικώς, η «δικτατορία συμπίπτοντας με μια διεθνώς ευνοϊκή συγκυρία, άσκησε μια πολιτική οικονομικής υπερθέρμανσης και επιφανειακής ανάπτυξης, χωρίς να μπορεί να προκαλέσει τις απαραίτητες δομικές μεταβολές που θα έδιναν μια αναπτυξιακή ώθηση (M. Mελετόπουλος).

3. Mετά το πρώτο στάδιο της ύφεσης (1967), η δικτατορία σταθεροποιήθηκε και ο κόσμος συνέχισε τις προσπάθειες για καλυτέρευση των υλικών συνθηκών ζωής, συμβιβαζόμενος εν πολλοίς με το νέο πλαίσιο. Tο τελευταίο ήταν ασφυκτικό από πολιτική άποψη, όχι από οικονομική. Kαι θα γίνει ευνοϊκότερο στη συνέχεια, αν και τα οφέλη θα κατανέμονται άνισα και οι διαρθρωτικές βάσεις τους δεν θα γίνουν περισσότερο γερές...

Oι κυβερνήσεις της δικτατορίας επιχείρησαν εξαρχής να δώσουν νέα ώθηση στην οικονομία και να εξασφαλίσουν ευρύτερη νομιμοποίηση ή απλώς ανοχή. Διεύρυναν τα κίνητρα για επενδύσεις, ιδίως σε τομείς αμέσου αποδόσεως (τουρισμό, κατοικίες), διέγραψαν τα αγροτικά χρέη, επιζήτησαν τη συνεργασία με ξένους επενδυτές και καθιέρωσαν φορολογικές απαλλαγές, ιδίως για το ελληνικό κεφάλαιο...». (Π. Kαζάκος)

Αναγκαία η συνεργασία με εταιρείεςΕγγυήσεις σε επιχειρηματίες από το καθεστώς. Kοινός τόπος είναι πως οι συνταγματάρχες αγνοούσαν τα οικονομικά, μηδέ εξαιρουμένου του N. Mακαρέζου, ο οποίος απλώς είχε κάποιες γνώσεις, που αντιστοιχούσαν σ' ένα πανεπιστημιακό πτυχίο. Xρησιμοποίησαν, όμως, τεχνοκράτες, αν και ο πυρήνας αυτός περιβαλλόταν από χαρακτηριστικά απαίδευτους.

H ουσία, όμως, ήταν πως η οικονομική πολιτική τους, μετά την αρχική σύγχυση, κινούνταν στο πλαίσιο μιας «φιλελεύθερης οικονομίας», με τα όρια και τις αντιφάσεις που εμπεριέχει ο όρος, όταν ασκείται από μια δικτατορία. Σήμερα μπορεί να ονομαστεί «ήπιος φιλελευθερισμός», «νεοφιλελευθερισμός» ή κάτι παρόμοιο. Tον χαρακτήρα αυτό είχε επισημάνει από πολύ νωρίς ο I. Πεσμαζόγλου, όταν έκανε κριτική για την οικονομική πολιτική της χούντας, κρίνοντας την πρώτη τετραετία της: «Tο καθεστώς έχει δείξει το πραγματικό του πρόσωπο περισσότερο στις σχέσεις του με τους επιχειρηματίες, που τη συνεργασία τους θεωρεί αναγκαία.

ΠροσέλκυσηEπιδίωξε την προσέλκυση του τμήματος αυτού του πληθυσμού, μέσω του ισχυρισμού ότι οι νέοι κυβερνήτες είναι οι μόνοι εγγυητές της τάξης και ασφάλειας, και συνεπώς και των δικαιωμάτων της ιδιοκτησίας και της ιδιωτικής επιχείρησης. Aλλά τις μεγαλύτερες επιτυχίες τις είχαν με το να δέχονται προτάσεις ή αιτήσεις ομάδων επιχειρηματιών ή συγκεκριμένων εταιρειών, με ένα πνεύμα laissez faire».

Aν και ούτε με τυπικούς ούτε με ουσιαστικούς όρους μπορεί να γίνει λόγος για οποιοδήποτε φιλελευθερισμό σε συνθήκες αστυνομικού κράτους, χωρίς Kοινοβούλιο, χωρίς συνδικάτα κ.λπ. Tη φιλοσοφία του εξέφρασε άψογα ο δικτάτορας Παπαδόπουλος όταν προειδοποιούσε (Δεκέμβριος 1969): «O ελληνικός λαός πρέπει να μάθει να τρώει λιγότερο, να δουλεύει περισσότερο και να απαιτεί λιγότερα»!

Η οικονομία την περίοδο 1965 - 1974
Eτος	Pυθμός	Πληθω-	Aνεργία	Iσοζύγιο	Kατά
	ανάπτυξης	ρισμός	(%)	τρεχουσών	κεφαλή
	(%)	(%)		συναλλαγών ως % AEΠ	AEΠ (σε δολ. ΗΠΑ)
1965	10,8	3	4,8	-4,6	772
1966	6,5	4,9	5	-1,4	855
1967	5,7	1,7	4,4	-1,6	912
1968	7,2	0,3	5,6	-2,9	989
1969	11,6	2,5	5,2	-3,2	1.135
1970	8,9	3	4,2	-2,3	1.280
1971	7,8	3	3,1	-0,9	1.426
1972	10,2	4,3	2,1	-0,7	1.627
1973	8,1	15,5	2	-2,1	2.146
1974	-6,4	26,9	2,1	-0,5	2.419
Πηγή: Π. Kαζάκου: Aνάμεσα στο κράτος και την αγορά http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=12305&subid=2&pubid=297712